PSO - Sáng ngày 13/11/2020, Tạp chí Văn Hoá Phật Giáo (VHPG) đã tổ chức buổi Toạ đàm chuyên đề: “Tổng quan bài báo khoa học và phương pháp nghiên cứu“ do Tiến sĩ Đỗ Đức Khả - Phó Viện trưởng Viện Đào tạo và Phát triển Doanh nhân Việt Nam, Giảng viên Cơ hữu Đại học Quốc gia TP. HCM, Thành viên Ban Biên tập Tạp chí chủ trì và chia sẻ:
Tham dự buổi toạ đàm có TT. Thích Minh Nhẫn - Ủy viên Thường trực HĐTS, Phó Tổng Biên tập Thường trực kiêm Tổng Thư ký Tòa soạn Tạp chí VHPG; TT.Thích Phước Nghiêm - Ủy viên HĐTS, Phó trưởng Ban Thường trực Ban HDPT TƯ, Thành viên Ban Biên Tập Tạp chí VHPG; ĐĐ. Thích Minh Ân - Phó Tổng thư ký kiêm Tri sự Tòa soạn Tạp chí VHPG cùng các thành viên trong Ban Biên tập, cán bộ, phóng viên.
Mở đầu buổi họp TT. Thích Minh Nhẫn giới thiệu khái quát nội dung buổi toạ đàm do TS. Đỗ Đức Khả trình bày đó là cách cách viết 1 bài báo khoa học chuẩn khi được đăng trên Tạp chí VHPG.
Theo như TS. Đỗ Đức Khả trình bày thì một bài viết Tri thức khoa học là những tri thức được tích lũy qua hoạt động nghiên cứu khoa học, kết quả của việc quan sát, thí nghiệm… các sự kiện, hoạt động sảy ra trong hoạt động xã hội và trong tự nhiên.
Nghiên cứu khoa học chính là hành động tìm hiểu, quan sát, thí nghiệm… dựa trên những số liệu, dữ liệu, tài liệu thu thập được để phát hiện ra bản chất, quy luật chung của sự vật, hiện tượng, tìm ra những kiến thức mới hoặc tìm ra những ứng dụng. Trong nghiên cứu khoa học gồm có Nghiên cứu cơ bản (Fundamental research): các nghiên cứu nhằm phát hiện thuộc tính, cấu trúc bên trong của các sự vật, hiện tượng; Nghiên cứu ứng dụng (Applied research): vận dụng thành tựu của các nghiên cứu cơ bản để giải thích sự vật, hiện tượng; tạo ra các giải pháp, qui trình công nghệ, sản phẩm để áp dụng vào đời sống và sản xuất.; Nghiên cứu triển khai (Implementation research): vận dụng các nghiên cứu cơ bản và ứng dụng để tổ chức triển khai, thực hiện ở qui mô thử nghiệm.
Các phương pháp nghiên cứu trong một bài báo khoa học chuẩn là một hệ thống kỹ thuật nhằm nghiên cứu các hiện tượng, mục đích là để thu được kiến thức mới, hoặc hoàn chỉnh và kế thừa các kiến thức có trước đó.
Để được coi là khoa học, phương pháp điều tra phải được dựa trên việc thu chứng cứ thực nghiệm hoặc chứng cứ đo lường được, tuân thủ theo những nguyên tắc lý luận cụ thể gồm:
Đề tài nghiên cứu (research project): Là một hình thức tổ chức NCKH do một người hoặc một nhóm người thực hiện để trả lời những câu hỏi mang tính học thuật hoặc ứng dụng vào thực tế. Mỗi đề tài nghiên cứu có tên đề tài (research title), là phát biểu ngắn gọn và khái quát về các mục tiêu nghiên cứu của đề tài. Nhiệm vụ nghiên cứu (research topic) là những nội dung được đặt ra để nghiên cứu trên cơ sở tên đề tài nghiên cứu đã được xác định. Đối tượng nghiên cứu (research focus) là bản chất cốt lõi của sự vật hay hiện tượng cần xem xét và làm rõ trong đề tài nghiên cứu.
Mục đích nghiên cứu & Mục tiêu nghiên cứu: Mục đích nghiên cứu (research purpose): ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu; Mục đích trả lời câu hỏi “ Nghiên cứu nhằm vào việc gì?” hoặc “ Nghiên cứu để phục vụ cho cái gì?”’ Đích đến là gì? Tại sao phải nghiên cứu? Mục tiêu nghiên cứu (research objective): Cụ thể và chi tiết hoá mục đích nghiên cứu, những nội dung cần được xem xét và làm rõ trong khuôn khổ đối tượng nghiên cứu đã xác định nhằm trả lời câu hỏi “Nghiên cứu cái gì?”. Dựa trên mục tiêu, các câu hỏi nghiên cứu được xây dựng.
Đối tượng khảo sát (research sample) là mẫu đại diện của khách thể nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu (research scope): Là sự giới hạn về đối tượng nghiên cứu, đối tượng khảo sát và thời gian nghiên cứu (do những hạn chế mang tính khách quan và chủ quan đối với đề tài và người làm đề tài)
Nội dung nghiên cứu: Là các nội dung cần được trình bày, làm rõ để thực hiện được mục đích và mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra.
Với một bài báo khoa học chúng ta phải nắm được những cấu trúc cơ bản, sự logic của một bài báo gồm những nội dung cụ thể sau:
Tiêu đề bài báo (Title): Chỉ tên bài báo, số lượng từ (20 từ) trong tiêu đề bài báo tùy theo quy định từng tạp chí, thông thường từ 10-18 từ phản ánh nội dung đề cập trong bài báo. Dưới tiêu đề bài báo thường là tên tác giả, tập thể tác giả, email, cơ quan công tác, ngày nhận bài báo và ngày chấp nhận đăng bài báo.Tóm tắt (Abstract): Số lượng từ phần này tùy theo quy định của từng tạp chí, thông thường là 100-250 từ. Tóm tắt bài báo thường phải thể hiện vấn đề/mục tiêu nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, thời gian, số liệu dùng cho nghiên cứu, kết quả tác giả mới tìm ra, và kết luận. Tất cả được trình bày hết sức ngắn gọn, cô đọng. Dưới tóm tắt là từ khóa (Key words) gồm 3 – 5 từ quan trọng có tần suất lặp lại nhiều.
Giới thiệu (Introduction): phần dẫn nhập này thường nói về cơ sở, lý do, tầm quan trọng của vấn đề tác giả muốn nghiên cứu và cấu trúc của bài báo. Quan trọng nhất là tác giả phải nêu rõ câu hỏi
Lược sử về nghiên cứu trước đây (Literature review): Một số bài báo khoa học gộp mục này với mục giới thiệu (introduction) bên trên, tùy vào ý đồ tác giả, cũng có nhiều trường hợp tách riêng. Phần này tác giả phải nêu những nghiên cứu quan trọng trước đây trên thế giới đã là liên quan đến vấn đề mình nghiên cứu. Tác giả phải chỉ ra các nghiên cứu trước đã đi tới đâu, đạt kết quả gì? Những gì còn thiếu, chưa hoàn chỉnh, hoặc bị sai lệch? kể cả về mặt lý thuyết (theoretically) và thực nghiệm (empirically), từ đó tìm cách bổ sung, hoàn chỉnh, điều chỉnh thể hiện sự đóng góp mới của tác giả cho sự phát triển khoa học. Nếu nghiên cứu của tác giả đề cập đến một vấn đề lý thuyết hoặc thực nghiệm hoàn toàn mới chưa ai nghiên cứu thì phần này chỉ cần nói đến vấn đề riêng tác giả cũng có thể gộp vào phần giới thiệu.
Phương pháp và dữ liệu sử dụng cho nghiên cứu (Methodologies and Data): Phần này đề cập nghiên cứu sử dụng phương pháp gì. Chẳng hạn như phân tích định tính (qualitative analysis), phân tích định lượng (quantitative analysis), mô tả (descriptive), thực nghiệm (empirical study)… tùy từng công trình, mục tiêu, lĩnh vực nghiên cứu để chọn cho phù hợp và số liệu/dữ liệu nào. Đây là công cụ giúp tác giả trả lời câu hỏi nghiên cứu của bản thân đưa ra.
Kết quả và thảo luận (Results and Discussion): Phần này tác giả chỉ ra, giải thích và thảo luận về các kết quả mình mới tìm thấy mà nghiên cứu trước chưa tìm ra hoặc phản bác lại kết quả của các nghiên cứu trước, hoặc bổ sung thêm để hoàn thiện về lý thuyết hoặc thực nghiệm cho các nghiên cứu trước đây đã đề cập ở mục lược sử (Literature review). Nói cách
Kết luận (Conclusion): Phần kết luận tổng lược kết quả nghiên cứu, nêu bật ý nghĩa khoa học của kết quả nghiên cứu, ứng dụng của chúng vào thực tế cuộc sống, hoặc giúp cho việc hoạch định chính sách ra sao (đóng góp (contribution) của nghiên cứu), ưu nhược điểm của nghiên cứu như thế nào, và những định hướng cho các nghiên cứu liên quan trong tương lai.
Tài liệu tham khảo (References): Mục này gồm các tài liệu có trích dẫn hoặc là cơ sở quan trọng cho việc phân tích logic của nghiên cứu đề cập trong bài báo. Xin lưu ý, phần này cần trình bày theo tiêu chuẩn các tạp chí đưa ra.
Lời cám ơn (Acknowledgements) nếu có: Là lời cám ơn tới các cơ quan, tổ chức tài trợ, các cá nhân có đóng góp, giúp đỡ tính logic của một bài báo khoa học. Có bao nhiêu mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu (trong phần Giới thiệu), thì phải được làm rõ trong Nội dung bài báo (phần Kết quả và thảo luận) và trong phần Kết luận. Bất cứ một nhận định, một giải thích, một minh chứng phải có trích dẫn (xem trích dẫn theo APA). Các nội dung được trình bày theo quan điểm khách quan, không thiên vị. Ý kiến của tác giả được trình bày ở phần kết luận sau mỗi nội dung trình bày và trong phần kết luận của bài nghiên cứu. Văn phong, thuật ngữ được diễn giải dễ hiểu với số đông độc giả.
Cách trích dẫn bài báo khoa học theo APA: Khi muốn diễn giải ý của người khác mà không phải ý của mình thì phải dùng từ “Xem” và trích dẫn như sau: Ví dụ: Trình độ học vấn và thu nhập có mối tương quan rất mạnh (xem Shultz, 1962).
Nếu tác giả có nhiều công trình trong cùng năm thì phải để a, b, c, v.v. sau năm xuất bản: Ví dụ: Theo Dương Minh Quang (2013a, 2013b) cho rằng ảnh hưởng của việc học tập ở nhà trường đến hiệu quả giải quyết vấn đề của sinh viên đại học Việt Nam đạt từ mức trung bình đến cao.
Sau khi trình bày những khái niệm, nội dung cách viết một bài báo khoa học chuẩn khi được đăng trên Tap chí VHPG, TS. Đỗ Đức Khả tiếp tục hướng dẫn chi tiết việc áp dụng những tiêu chí vừa được trình bày để các Biên tập viên, phóng viên toà soạn thực hành, trải nghiệm thực tế và áp dụng vào trong những số báo tới của Tạp chí.
P.V Thời sự PSO
![[Video] Tưởng niệm lễ chung thất Trưởng lão Hòa thượng Thích Trí Tịnh – Phó Pháp chủ HĐCM](https://storage-phatsuonline-v2.sgp1.digitaloceanspaces.com/files/2025/11/7449f5de-c474-4979-967f-ae5bd7811fc5-crop.JPEG)
